Τα παραδοσιακά φαγητά της Αποκριάς ανά εβδομάδα
Τα παραδοσιακά φαγητά της Αποκριάς ανά εβδομάδα.
Κάθε εβδομάδα του Τριωδίου είχε τα δικά της έθιμα και φαγητά που δυστυχώς χάνονται σιγά σιγά στο πέρασμα των χρόνων.
Επειδή εμείς αγαπάμε τα ήθη, τα έθιμα και τις παραδόσεις, θα μεταφέρουμε εδώ τις σχετικές πληροφορίες, για να μαθαίνουν οι μικροί και να θυμούνται οι μεγάλοι…
Οι Απόκριες είναι οι τρεις εβδομάδες πριν από την μεγάλη Σαρακοστή.
Από την Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου μέχρι την Κυριακή της Τυροφάγου ή Τυρινής, και ταυτίζονται με το Τριώδιο.
Οι μεγάλες Απόκριες συνδέονται με την τελευταία περίοδο κρεατοφαγίας και διασκέδασης, προτού αρχίσει η μεγάλη νηστεία της Σαρακοστής.
Στο διάστημα αυτό και για επτά ολόκληρες εβδομάδες δε γίνονται ούτε γάμοι ούτε γλέντια, ούτε πανηγύρια.
Έτσι οι Απόκριες είναι η ευχάριστη παρένθεση ανάμεσα στο Δωδεκαήμερο και τη Μεγάλη Σαρακοστή.
Αυτή η περίοδος που κρατάει τρεις εβδομάδες ονομάζεται Τριώδιο.
Έχουν τις ρίζες τους στη Διονυσιακή λατρεία και στις διατροφικές συνήθειες αυτής της περιόδου κυριαρχεί η κατανάλωση κρέατος αλλά και η γενικότερη προετοιμασία για τη μεγάλη επερχόμενη νηστεία πριν το Πάσχα.
Συγκεκριμένα φέτος (για το 2021), η Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου είναι 21 Φεβρουαρίου, η αρχή του Τριωδίου.
Ενώ η Κυριακή της Τυρινής είναι 14 Μαρτίου 2021.
Για να κατανοήσουμε τις διατροφικές ιδιαιτερότητες των 3 αυτών εβδομάδων, της Προφωνής, της Κρεατινής και της Τυροφάγου, θα πρέπει να πάρουμε υπόψη μας ότι, τα παλιά χρόνια, τηρούσαν αυστηρά τις περιόδους νηστείας.
Και οι περισσότερο συντηρητικές οικογένειες της εποχής, περίμεναν τις Απόκριες για να βγουν από την διατροφική τους καθημερινότητα.
Από την άλλη, ο καρναβαλικός χαρακτήρας των εθίμων σε κάθε γωνιά της Ελλάδας, αποτελούσε ευκαιρία γιορτής και διασκέδασης συνοδεία ανάλογων φαγητών.
Η πρώτη εβδομάδα ονομάζεται “Προφωνή” ή “Προφωνέσιμη”.
Επειδή παλιά προφωνούσαν, δηλαδή ανακοίνωναν ότι άρχιζαν οι Απόκριες και κάθε οικογένεια έπρεπε να φροντίσει για τις προμήθειές της.
Λέγεται και “Αμολλητή” ή “Απολυτή”, γιατί τότε απολύονται οι ψυχές των πεθαμένων και πάνε στον Πάνω Κόσμο.
Η δεύτερη εβδομάδα λέγεται “Κρεατινή”, γιατί είναι η τελευταία εβδομάδα που τρώνε κρέας.
Ειδικά την Πέμπτη αυτής της εβδομάδας, τη λεγόμενη “Τσικνοπέμπτη”, σε όλα τα σπίτια ψήνουν κρέας και η μυρωδιά του ψητού (τσίκνα) πλημμυρίζει τις γειτονιές.
Το 2021 η Τσικνοπέμπτη πέφτει στις 4 Μαρτίου.
Το Σάββατο όμως της Κρεατινής και τα δύο επόμενα Σάββατα είναι αφιερωμένα στη μνήμη των νεκρών (Ψυχοσάββατα).
Σύμφωνα με την παράδοση οι συγγενείς επισκέπτονται τα μνήματα και μοιράζουν κόλλυβα.
Η τρίτη εβδομάδα ονομάζεται “Τυρινή” ή “Τυροφάγου” και “Μακαρονού”.
Κατά τη διάρκειά της επιτρέπεται να τρώνε μόνο γαλακτοκομικά, κυρίως το τυρί συνοδευόμενο με μακαρόνια.
Την επόμενη μέρα, την Καθαρά Δευτέρα, αρχίζει πλέον η ψυχική και σωματική προετοιμασία για το Πάσχα.
Ας δούμε κάποια τοπικά έθιμα.
Όλες τις ημέρες που επιτρέπεται η κατανάλωση κρέατος αλλά και την «κρεατινή» εβδομάδα , πρωταγωνιστής στα τραπέζια είναι το χοιρινό και τα παράγωγα προϊόντα του (πηχτή, τσιγαρίδες, λουκάνικα, γουρναλοιφή και παστό).
Ειδικά στην Πελοπόννησο όπου συνηθίζονται και πάλι τα χοιροσφάγια και ό,τι κομμάτι δεν συντηρηθεί, καταναλώνεται άμεσα.
Στις περιοχές που δεν εκτρέφουν χοίρους, σφάζουν θρεφτάρια αρνιά, γίδες ή ζυγούρια και γενικά προτιμούν μεγάλα σε ηλικία ζώα για να φτουρήσουν με το μαγείρεμα.
Η κρεατοφαγία φθάνει φυσικά στο απόγειό της, την Τσικνοπέμπτη με όλη την Ελλάδα να «τσικνίζει» πάνω από σούβλες, σχάρες και κάρβουνα.
Στις Σέρρες ανάβουν μεγάλες φωτιές στις αλάνες και αφού ψήσουν το κρέας, πηδούν πάνω από τις φωτιές.
Κάτι παρόμοιο γίνεται για Γιάννενα με τις «τζαμάλες».
Αμέσως μετά τον εσπερινό της Κυριακής της Αποκριάς, το γλέντι περιλαμβάνει εκτός από τις φωτιές, οινοποσίες, φασολάδα και χορούς μέχρι πρωίας.
Την ίδια μέρα, στην Αμφίκλεια ετοιμάζουν το γνωστό κοντοσούβλι που έχει μήκος 120 μέτρα και ζυγίζει περισσότερα από 800 κιλά.
Στην Κομοτηνή, το έθιμο επιβάλλει να καψαλίζεται η κότα που θα φαγωθεί την επόμενη Κυριακή της Αποκριάς.
Τα αρραβωνιασμένα ζευγάρια ανταλλάσσουν δώρα φαγώσιμα.
Ο αρραβωνιαστικός προσφέρει στην αρραβωνιαστικιά του μια κότα, τον κούρκο, και εκείνη στέλνει μπακλαβά και μια κότα γεμιστή.
Στην Μακεδονία και ειδικά στην Κοζάνη ανάβουν τους «φανούς» στα σταυροδρόμια, όπως τα παλιά χρόνια στα τρίστρατα.
Και τα ξημερώματα της Κυριακής της Αποκριάς μαζεύονται όλοι στην πλατεία, συνοδεία της μπάντας του δήμου, για τα κεράσματα με τις παραδοσιακές πίτες «κιχί» και το άφθονο κρασί.
Το γλέντι κορυφώνεται με το έθιμο της χάσκας όπου, ο γεροντότερος δένει ένα καθαρισμένο αυγό στην άκρη ενός σπάγκου.
Η άλλη άκρη του οποίου ήταν δεμένη σε μια βέργα και αρχίζει να κουνάει σαν εκκρεμές τη βέργα πάνω από τα ανύπαντρα αγόρια και κορίτσια που προσπαθούν να δαγκώσουν το αυγό με στόματα που χάσκουν.
Όποιος το πιάσει, θα καλοπαντρευτεί μέσα στο χρόνο, σύμφωνα με την παράδοση.
Το ίδιο κάνουν και οι οικογένειες στα σπίτια, όπου ο πάτερ φαμίλιας λέει καθώς κουνάει τη βέργα:
«Με αυγό κλείνει το στόμα το βράδυ της Αποκριάς και με αυγό ανοίγει πάλι το βράδυ της Ανάστασης».
Συνεχίζουμε με τα παραδοσιακά φαγητά της Αποκριάς ανά εβδομάδα.
Στην Κρήτη, συναντάμε διάφορες αποκριάτικες συνταγές με κυρίαρχο τον «τζουλαμά» που προσφέρεται στη νότια πλευρά του νησιού και περιέχει συκώτι, ρύζι και σταφίδες.
Αλλού μαγειρεύουν τις αποξηραμένες και διατηρημένες από το καλοκαίρι μπάμιες με κρέας ή το γνωστό «οφτό» στα κάρβουνα.
Από το αποκριάτικο κρητικό τραπέζι δεν λείπουν ποτέ οι πίτες.
Σαρικόπιτες, αγνόπιτες, πίτες με γλυκιά ή ξινή μυζήθρα.
Τα εποχιακά πράσα έχουν επίσης πολύ σημαντική θέση στο αποκριάτικο τραπέζι, εμπλουτίζοντας διάφορες συνταγές και κυρίως πίτες.
Η Κυριακή της Αποκριάς είναι η τελευταία µέρα που µπορούµε να φάµε κόκκινο κρέας.
Από τότε και μέχρι την Κυριακή της Τυρινής συνηθίζεται να τρώμε ψάρι, τυρί, γάλα και αυγά.
Στην περιοχή της Αρκαδίας παραδοσιακά τρώγεται το «τυροζούµι», ένα είδος σούπας µε άγρια χόρτα που σερβίρεται με κοµμάτια µυζήθρας.
Στη συνέχεια ακολουθεί ως κυρίως πιάτο µακαρόνια με μπόλικο τυρί.
Το απόγευμα, οι ανύπαντροι θα «κλέψουν» ένα κοµµάτι µακαρόνι και θα το βάλουν κάτω από το µαξιλάρι τους για να δουν στο όνειρο τους ποιον θα παντρευτούν.
Στα ορεινά της κεντρικής Ελλάδας, οι Βλάχοι φτιάχνουν παραδοσιακές «γαλατόπιτες», τυρόπιτες ή πίτες µε «τραχανά» και σπιτικό φύλλο.
Στην Κάρπαθο συνηθίζεται ο δήμαρχος να ανοίγει το σπίτι του για όλο το νησί, όπου υπάρχει ένας µεγάλος µπουφές µε ψάρι και γαλακτοκοµικά προϊόντα.
Σερβίρουν επίσης γλυκά µε µυζήθρα, πουτίγκα ρυζιού και ένα ειδικό ποτό που ονοµάζεται «σιτάκα» καρυκευµένο µε βούτυρο και µέλι.
Στα νησιά της Μήλου και της Κέας, τα υπολείμματα του φαγητού από την γιορτή της Τυροφάγου παραµένουν στο τραπέζι µέχρι το επόµενο πρωί, σε περίπτωση που πεινάσει «το φάντασµα του σπιτιού».
Η Καθαρά ∆ευτέρα έχει τα δικά της έθιµα.
Καταναλώνονται συνήθως συγκεκριμένα θαλασσινά όπως χταπόδι, καλαµάρια, γαρίδες και µύδια, όπως και ποικιλία τουρσιών, ελιές, ταραμοσαλάτα και φυσικά η πατροπαράδοτη λαγάνα.
Στον Τύρναβο, σερβίρεται το Μπουρανί, μια νηστίσιμη, πηχτή χορτόσουπα με σπανάκι, τσουκνίδες, λάπατα και ρύζι που συνοδεύει τις παραδοσιακές τοπικές συμβολικές φαλλικές αποκριάτικες γιορτές.
Τα γλυκά της Αποκριάς είναι συνήθως οι τηγανίτες και οι λουκουμάδες, ο χαλβάς της κατσαρόλας, η γαλατόπιτα, το κανταϊφι, το σαραγλί και κυρίως, ο μπακλαβάς.
Στα Επτάνησα συναντάμε το μαντολάτο και την ιταλική μαρέγκα.
Αυτά είναι τα παραδοσιακά φαγητά της Αποκριάς ανά εβδομάδα.
Θα βρείτε αρκετές συνταγές για την περίοδο της Αποκριάς στην κατηγορία μας εδώ (κλικ στον σύνδεσμο) μα και άλλα άρθρα γύρω από τις απόκριες, εδώ (κλικ στον σύνδεσμο).
